Η αναφυλαξία είναι η πιο σοβαρή μορφή αλλεργικής αντίδρασης και μπορεί να απειλήσει τη ζωή μέσα σε λίγα λεπτά. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων προκαλείται από τρόφιμα, τσιμπήματα εντόμων ή φάρμακα. Υπάρχει όμως μια ιδιαίτερη και λιγότερο γνωστή μορφή: η τροφοεξαρτώμενη αναφυλαξία που προκαλείται από την άσκηση (Food–dependent Exercise–induced Anaphylaxis – FDEIA). 

Σε αυτήν την κατάσταση, η κατανάλωση μιας συγκεκριμένης τροφής δεν προκαλεί από μόνη της αλλεργική αντίδραση. Η άσκηση από μόνη της επίσης δεν προκαλεί αναφυλαξία. Όταν όμως τα δύο συνδυαστούν μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, μπορεί να προκληθεί σοβαρή αντίδραση. 

Κλινικά χαρακτηριστικά 

Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την άσκηση, αν έχει προηγηθεί κατανάλωση της «εκλυτικής» τροφής μέσα στις προηγούμενες ώρες. Ξεκινούν συνήθως με: 

• Κνησμό και εξανθήματα (κνίδωση). 

• Αγγειοοίδημα (πρήξιμο στα χείλη, βλέφαρα ή πρόσωπο). 

• Ερυθρότητα ή αίσθημα θερμότητας. 

Καθώς εξελίσσεται η αντίδραση, μπορεί να εμφανιστούν: 

• Δύσπνοια, συριγμός ή βήχας. 

• Κοιλιακό άλγος, ναυτία, έμετος. 

• Ζάλη, υπόταση, απώλεια συνείδησης. 

Η εικόνα μπορεί να κλιμακωθεί σε σοβαρή αναφυλαξία, που απαιτεί άμεση ιατρική αντιμετώπιση. 

Συχνότερα εμπλεκόμενα τρόφιμα 

Οποιοδήποτε τρόφιμο μπορεί θεωρητικά να προκαλέσει FDEIA, αλλά συχνότερα αναφέρονται: 

• Σιτάρι (με αλλεργιογόνο πρωτεΐνη το ωμέγα-5 γλιαδίνη). 

• Θαλασσινά και οστρακοειδή. 

• Ξηροί καρποί. 

• Σέλινο, τομάτα, πορτοκάλι. 

Πιθανός μηχανισμός 

Η ακριβής παθοφυσιολογία δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως, αλλά οι μελέτες δείχνουν ότι η άσκηση αλλάζει τον τρόπο που το σώμα μας αντιδρά στα αλλεργιογόνα: 

• Αυξάνεται η απορρόφηση των πρωτεϊνών από το έντερο. 

• Αλλάζει η ροή αίματος και η θερμοκρασία, επηρεάζοντας τα σιτευτικά κύτταρα. 

• Αυξάνεται η απελευθέρωση χημικών μεσολαβητών όπως η ισταμίνη. 

Ορισμένοι ασθενείς παρουσιάζουν αντίδραση μόνο αν συνυπάρχουν επιπλέον εκλυτικοί παράγοντες όπως η λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών (ΜΣΑΦ), η κατανάλωση αλκοόλ ή η εμμηνόρροια. 

Διάγνωση 

Η διάγνωση βασίζεται κυρίως στο ιστορικό: 

• Αναμνηστικά επεισόδια που συμβαίνουν μόνο όταν συνδυάζονται συγκεκριμένο τρόφιμο και άσκηση. 

• Απουσία αντίδρασης όταν καθένα συμβαίνει ξεχωριστά. 

Τα δερματικά τεστ ή οι αιματολογικές εξετάσεις για IgE μπορεί να δείξουν ευαισθητοποίηση στην ύποπτη τροφή, αλλά η τελική επιβεβαίωση γίνεται με προκλητικές δοκιμασίες τροφής + άσκησης υπό αυστηρή ιατρική παρακολούθηση. 

Αντιμετώπιση και πρόληψη 

• Αποφυγή του συνδυασμού ύποπτης τροφής και έντονης άσκησης για τουλάχιστον 4–6 ώρες μετά το γεύμα. 

• Ενημέρωση του ασθενούς για τα πρώτα συμπτώματα και την ανάγκη διακοπής της άσκησης. 

• Αυτοενιέμενη αδρεναλίνη για ασθενείς με ιστορικό σοβαρών αντιδράσεων. 

• Επανεκτίμηση από αλλεργιολόγο για πιθανή τροποποίηση οδηγιών με βάση την πορεία. 

Γιατί είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την FDEIA 

Η FDEIA είναι μια υποδιαγνωσμένη μορφή αναφυλαξίας. Συχνά οι ασθενείς πιστεύουν ότι έπαθαν “απλώς αλλεργία” ή ότι “τους πείραξε η άσκηση”, χωρίς να αντιληφθούν τον ρόλο του συνδυασμού. Η σωστή διάγνωση επιτρέπει στο άτομο να συνεχίσει να αθλείται με ασφάλεια και να αποφύγει μελλοντικά επικίνδυνα επεισόδια.