Είναι συνηθισμένο κάθε ανεπιθύμητη αντίδραση που εμφανίζεται κατά τη χορήγηση ενός φαρμάκου να θεωρείται «φαρμακευτική αλλεργία». Αυτό δεν είναι σωστό, και δημιουργεί πολλά προβλήματα καθώς οι ασθενείς που θεωρούνται «αλλεργικοί» στερούνται πολύτιμα για αυτούς φάρμακα. Στην πραγματικότητα οι αλλεργικές αντιδράσεις στα φάρμακα δεν είναι ιδιαίτερα συχνές.
Θεωρητικά, όλα τα φάρμακα, μπορεί κατά τη χορήγησή τους να προκαλέσουν ανεπιθύμητες αντιδράσεις. Οι ανεπιθύμητες αντιδράσεις διακρίνονται σε αυτές που σχετίζονται με τη δόση ή τη φαρμακολογική δράση του φαρμάκου και στις αντιδράσεις υπερευαισθησίας. Οι αντιδράσεις φαρμακευτικής υπερευαισθησίας (DHRs) αποτελούν το 15% όλων των ανεπιθύμητων φαρμακευτικών αντιδράσεων και επηρεάζουν περισσότερο από το 7% του γενικού πληθυσμού. Κάποιες από τις αντιδράσεις υπερευαισθησίας που μπορεί να αποδειχθεί συμμετοχή του ανοσολογικού συστήματος ονομάζονται φαρμακευτική αλλεργία. Οι αντιδράσεις αυτές είναι τις περισσότερες φορές απρόβλεπτες. Μπορεί να είναι επικίνδυνες για τη ζωή, μπορεί να απαιτούν ή να παρατείνουν τη νοσηλεία και να κάνουν απαραίτητες αλλαγές σε επόμενες θεραπείες.
Φάρμακα που προκαλούν αλλεργία
Θεωρητικά αλλεργία μπορεί να εμφανισθεί σε οποιοδήποτε φάρμακο, ωστόσο κάποια φάρμακα λόγω της χημικής τους σύστασης προκαλούν πιο συχνά αλλεργία. Τα φάρμακα αυτά είναι τα:
αντιβιοτικά
μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη
χημειοθεραπευτικά
σκιαγραφικά
Πώς προκαλείται η αλλεργική αντίδραση σε φάρμακο
Η αλλεργική αντίδραση σε ένα φάρμακο, δεν εκδηλώνεται συνήθως την πρώτη φορά από τη λήψη του. Κάτω από κάποιες συνθήκες (γενετική προδιάθεση, πολύ συχνή λήψη του φαρμάκου, κα) το ανοσολογικό του σύστημα μπορεί να αρχίσει να παράγει αντισώματα εναντίον του συγκεκριμένου φαρμάκου. Με την ευαισθητοποίηση του ατόμου στο συγκεκριμένο φάρμακο, μπορεί να εμφανιστεί αλλεργική αντίδραση σε επόμενη λήψη του. Οι περιπτώσεις που εκδηλώνεται αλλεργική αντίδραση κατά την πρώτη λήψη του φαρμάκου είναι σπάνιες και εμπλέκονται άλλοι ανοσολογικοί μηχανισμοί. Συνήθως, μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν αλλεργική αντίδραση σε φάρμακο έχουν οι ενήλικες.
Συμπτώματα φαρμακευτικής αλλεργίας
Τα συμπτώματα από τη λήψη εντός φαρμάκου μπορεί να εμφανιστούν άμεσα (απο λίγα λεπτά μέχρι και μία ώρα μετά) ή μετά απο ώρες από τη λήψη του φαρμάκου. Τα συμπτώματα αφορούν διάφορα όργανα του σώματος αναλόγως με τον μηχανισμό που εμπλέκεται.
Συνήθως τα συμπτώματα εκδηλώνονται στο δέρμα και μπορεί να είναι ήπια όπως η κνίδωση ή σοβαρά όπως το πολύμορφο ερύθημα και η αποφολιδωτική δερματίτιδα.
Η συστηματική αναφυλαξία ή αλλεργικό shock είναι η πιο επικίνδυνη μορφή αλλεργικής αντίδρασης και μπορεί να βάλει σε κίνδυνο της ζωή του ασθενούς.
Το πρώτο που κάνει ένας ασθενής με αλλεργική αντίδραση είναι να σταματήσει τη λήψη του φαρμάκου και να ενημερώσει τον ιατρό του για την αντίδραση. Εάν βρίσκεται σε νοσοκομείο/ κλινική, να ζητήσει σημείωμα με αναγραφή του φαρμάκου που προκάλεσε την αντίδραση. Επίσης, δεν πρέπει ποτέ να «πειραματιστεί» λαμβάνοντάς το εκ νέου προκειμένου να διαπιστώσει εάν θα του προκαλέσει νέα αντίδραση, διότι μπορεί την επόμενη φορά η αντίδραση να είναι πολύ πιο έντονη, ακόμη κι αν έχουν περάσει χρόνια από την πρώτη φαρμακευτική αντίδραση
Διάγνωση – Θεραπείες της φαρμακευτικής αλλεργίας
Επειδή δεν μπορεί να γίνει προληπτικός έλεγχος για τη φαρμακευτική αλλεργία – καθώς ενέχει και τον κίνδυνο ένα άτομο με αρνητικό αποτέλεσμα να ευαισθητοποιηθεί μελλοντικά στο συγκεκριμένο φάρμακο – ο Αλλεργιολόγος ερευνά το πρόβλημα μετά την εκδήλωση των συμπτωμάτων. Εάν όμως ένα άτομο έχει ήδη εκδηλώσει αλλεργίες σε φάρμακα και πρέπει να λάβει κάποιο νέο μπορεί να ελεγχθεί συγκεκριμένα για αυτό πριν τη λήψη του.
Κατ΄αρχήν η διάγνωση και η θεραπεία της φαρμακευτικής αλλεργίας περιλαμβάνει πολύ καλή λήψη φαρμακευτικού ιστορικού και στη συνέχεια, δερματικές δοκιμασίες και δοκιμασίες πρόκλησης.
- Τα ειδικά τεστ σε φάρμακα, (αντιβιοτικά, τοπικά και γενικά αναισθητικά, χημειοθεραπευτικά κλπ.) γίνονται σε νοσοκομειακό περιβάλλον λόγω της μικρής πιθανότητας να εμφανισθεί κάποια αλλεργική αντίδραση. Πρέπει να επισημάνουμε ότι δεν υπάρχουν τεστ για όλα τα φάρμακα και ότι κάποια από τα τεστ δεν έχουν υψηλή διαγνωστική αξία, τις περισσότερες φορές απαιτείται συνδυασμός εξετάσεων (στο αίμα, δερματικές) και φαρμακευτικής πρόκλησης.
- Δοκιμασία πρόκλησης ονομάζεται η ελεγχόμενη χορήγηση φαρμάκου, με βάση συγκεκριμένο πρωτόκολλο, με σκοπό να διαπιστώσουμε αν ο ασθενής μπορεί να το λάβει χωρίς κίνδυνο. Στη διάρκεια της πρόκλησης μπορεί να εμφανισθεί οξεία αλλεργική αντίδραση και γι αυτό το λόγο η διαδικασία αυτή γίνεται σε νοσοκομειακό περιβάλλον. Ο ασθενής παραμένει στο νοσοκομείο για κάποιες ώρες και δεν απαιτείται η διανυκτέρευση του στο νοσοκομείο .
Για την ομάδα εκείνη των ασθενών που έχουν εκδηλώσει φαρμακευτική αλλεργία αλλά η συγκεκριμένη φαρμακευτική ουσία είναι απολύτως αναγκαία για μια καλή έκβαση της υγείας τους, ο έμπειρος σε νοσοκομειακές πράξεις Αλλεργιολόγος κ. Μανίκας εφαρμόζει την απευαισθητοποίηση σε φάρμακα.
Η απευαισθητοποίηση σε φάρμακα γίνεται σε νοσοκομειακό περιβάλλον , σε περιπτώσεις που ο ασθενής είναι αποδεδειγμένα αλλεργικός στο συγκεκριμένο φάρμακο και χρειάζεται οπωσδήποτε να πάρει το φάρμακο αυτό για τη θεραπεία μιας επικίνδυνης για τη ζωή του κατάστασης. Γίνεται συνήθως για τα αντιβιοτικά και τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα με τον ασθενή να νοσηλεύεται στη διάρκεια της απευαισθητοποίησης.
Ο Αλλεργιολόγος μπορεί να προτείνει ασφαλή εναλλακτικά φάρμακα για την ίδια πάθηση. Επίσης, θα συστήσει την αποφυγή του συγκεκριμένου φαρμάκου και όλων όσων ανήκουν στην ίδια ευρύτερη κατηγορία φαρμάκου και θα χορηγήσει ένα ενημερωτικό σημείωμα με την κατηγορία φαρμάκων που πρέπει να αποφεύγονται. Το σημείωμα θα πρέπει να το φέρει πάντα μαζί του ο ασθενής και να το επιδεικνύει πριν από κάθε ιατρική οδηγία (φάρμακα, επεμβάσεις, απεικονιστικές εξετάσεις με τη λήψη φαρμάκου, χειρουργείο, χημειοθεραπεία, κ.α.).
