Ο βήχας είναι το πιο συχνό σύμπτωμα που ανησυχεί τους γονείς και τους οδηγεί στον παιδίατρο ή τον αλλεργιολόγο. Στις περισσότερες περιπτώσεις προκαλείται από απλές ιογενείς λοιμώξεις και περνάει μόνος του. Ωστόσο, σε ορισμένα παιδιά μπορεί να αποτελεί ένδειξη χρόνιου προβλήματος, όπως το παιδικό άσθμα. Η σωστή εκτίμηση του βήχα είναι καθοριστική για να αποφύγουμε τόσο την υποδιάγνωση (να μην αναγνωρίσουμε έγκαιρα το άσθμα) όσο και την υπερδιάγνωση (χορήγηση εισπνεόμενων φαρμάκων χωρίς πραγματική ανάγκη).
Τι θεωρούμε χρόνιο βήχα στα παιδιά;
Οι διεθνείς οδηγίες ορίζουν ως χρόνιο βήχα εκείνον που διαρκεί πάνω από 4 εβδομάδες. Ο λόγος είναι ότι:
- Οι περισσότεροι ιογενείς βήχες υποχωρούν μέσα σε αυτό το διάστημα.
- Αν τα συμπτώματα επιμένουν, πρέπει να διερευνηθούν άλλες αιτίες, όπως αλλεργία, άσθμα ή πιο σπάνια χρόνια νοσήματα (π.χ. βρογχεκτασίες, κυστική ίνωση).
Έρευνες έχουν δείξει ότι περίπου 1 στα 3 παιδιά με αρχικά απλή ίωση μπορεί να συνεχίσει να έχει βήχα που γίνεται χρόνιος, αν δεν αξιολογηθεί σωστά.
Βήχας από ιώσεις – η πιο συχνή αιτία
Στην παιδική ηλικία, οι περισσότερες περιπτώσεις βήχα σχετίζονται με ιούς του αναπνευστικού.
- Ο βήχας μπορεί να κρατήσει 2–3 εβδομάδες ακόμη και μετά από ένα απλό κρυολόγημα.
- Σε αυτή την περίπτωση, δεν χρειάζονται εισπνεόμενα φάρμακα γιατί δεν αλλάζουν την πορεία της ίωσης.
- Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι παρακολούθηση, υπομονή και υποστηρικτικά μέτρα.
Πότε πρέπει να σκεφτούμε άσθμα;
Ο βήχας μπορεί να είναι σύμπτωμα παιδικού άσθματος. Ωστόσο, ο χρόνιος βήχας που εμφανίζεται χωρίς άλλα συμπτώματα (όπως συριγμός, δύσπνοια ή νυχτερινά επεισόδια) σπάνια οφείλεται σε άσθμα.
Σημάδια που αυξάνουν την πιθανότητα άσθματος:
- Συριγμός («σφύριγμα» στο στήθος)
- Βήχας που ξυπνάει το παιδί τη νύχτα
- Δυσκολία στην αναπνοή ή βήχας με την άσκηση
- Επιδείνωση με εποχιακές αλλαγές ή αλλεργιογόνα (σκόνη, γύρη, τρίχωμα ζώων)
- Ατοπικό υπόβαθρο (αλλεργική ρινίτιδα, ατοπική δερματίτιδα, οικογενειακό ιστορικό άσθματος)
Πότε έχουν θέση τα εισπνεόμενα φάρμακα;
Η λογική των διεθνών οδηγιών είναι η δοκιμαστική θεραπεία με παρακολούθηση:
- Σε παιδιά με συμπτώματα που παραπέμπουν σε άσθμα, μπορεί να δοθεί μια δοκιμή εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών (ICS) για 2–4 εβδομάδες.
- Αν υπάρξει σαφής βελτίωση του βήχα και της αναπνοής, αυτό ενισχύει τη διάγνωση άσθματος και δικαιολογεί τη συνέχιση της θεραπείας.
- Αν δεν υπάρχει βελτίωση, τότε τα εισπνεόμενα διακόπτονται και αναζητείται άλλη αιτία.
Τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή δεν έχουν άμεση δράση. Χρειάζονται συνεχή χρήση για τουλάχιστον 2–4 εβδομάδες ώστε να φανούν τα οφέλη τους.
Οι βρογχοδιασταλτές (π.χ. salbutamol) ανακουφίζουν γρήγορα από τον συριγμό και τη δύσπνοια, αλλά δεν πρέπει να δίνονται συνεχώς μόνο για βήχα. Η συχνή ανάγκη για τέτοια φάρμακα είναι ένδειξη μη ελεγχόμενου άσθματος.
Τι σημαίνει κατάχρηση
Η κατάχρηση εισπνεόμενων συμβαίνει όταν:
- Δίνονται σε κάθε επεισόδιο βήχα, ακόμη και σε απλές ιώσεις.
- Χρησιμοποιούνται για μήνες χωρίς σαφή διάγνωση άσθματος.
- Οι γονείς συνεχίζουν τη θεραπεία μόνοι τους, χωρίς παρακολούθηση από γιατρό.
Μεγάλο μέρος των παιδιών με χρόνιο βήχα δεν έχει άσθμα. Η τυφλή χορήγηση εισπνεόμενων οδηγεί σε υπερδιάγνωση, υπερθεραπεία και άσκοπη ανησυχία.
Συμπέρασμα
Ο βήχας στα παιδιά είναι συχνός και στις περισσότερες περιπτώσεις αθώος. Τα εισπνεόμενα φάρμακα είναι πολύ αποτελεσματικά όταν υπάρχει πραγματικό άσθμα, αλλά δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται αδιάκριτα.
Η σωστή πρακτική είναι:
- Αναμονή και παρακολούθηση για απλούς ιογενείς βήχες.
- Προσεκτική εκτίμηση όταν ο βήχας κρατάει πάνω από 4 εβδομάδες.
- Δοκιμαστική θεραπεία με εισπνεόμενα μόνο όταν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις άσθματος.
Η στενή συνεργασία με τον παιδίατρο ή τον αλλεργιολόγο εξασφαλίζει ότι το παιδί θα λάβει τη θεραπεία που χρειάζεται – ούτε λιγότερη, ούτε περισσότερη.
Βιβλιογραφία
- Chang AB, et al. Yardstick for managing cough, part 2: In children. Ann Allergy Asthma Immunol. 2023;130(6):681–689.
- Global Initiative for Asthma (GINA 2024). Global Strategy for Asthma Management and Prevention.
- ERS Guidelines. Management of cough in children. Eur Respir J, 2019.
- American Academy of Pediatrics (AAP). Diagnosis and management of asthma in children.
