Οι τροφικές αλλεργίες είναι ανοσολογικές αντιδράσεις που εμφανίζονται όταν ο οργανισμός αναγνωρίσει λανθασμένα μια πρωτεΐνη της τροφής ως “επικίνδυνη” και ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Το κύριο όπλο αυτής της αντίδρασης είναι η παραγωγή ειδικών αντισωμάτων, συνήθως της κατηγορίας IgE, που “οπλίζουν” κύτταρα όπως τα σιτευτικά κύτταρα και τα βασεόφιλα. Όταν το αλλεργιογόνο βρεθεί ξανά στον οργανισμό, αυτά τα κύτταρα απελευθερώνουν χημικούς μεσολαβητές (π.χ. ισταμίνη), προκαλώντας τα συμπτώματα. 

Τα συμπτώματα μιας τροφικής αλλεργίας μπορεί να είναι: 

• Ήπια: κνησμός στο στόμα, ήπιο οίδημα, εξάνθημα. 

• Μέτρια έως σοβαρά: γενικευμένη κνίδωση, δύσπνοια, πτώση αρτηριακής πίεσης, αναφυλαξία. 

Η σοβαρότητα εξαρτάται από το είδος του αλλεργιογόνου, την ποσότητα και την ευαισθησία του κάθε ατόμου. 

Fruit–Pollen Syndrome (Oral Allergy Syndrome) 

Το Fruit–Pollen Syndrome (FPS) είναι μια ιδιαίτερη μορφή τροφικής αλλεργίας που συνήθως εμφανίζεται σε άτομα με αλλεργία στη γύρη. Ο μηχανισμός βασίζεται στη διασταυρούμενη αντίδραση: ορισμένες πρωτεΐνες που υπάρχουν στα φρούτα και τα λαχανικά μοιάζουν δομικά με τις πρωτεΐνες της γύρης, με αποτέλεσμα το ανοσοποιητικό να τις αναγνωρίζει ως το ίδιο αλλεργιογόνο. 

Οι υπεύθυνες πρωτεΐνες 

• PR-10 πρωτεΐνες: π.χ. Bet v 1 από τη γύρη της σημύδας, που έχει αντίστοιχα αλλεργιογόνα σε μήλο, αχλάδι, ροδάκινο, καρότο. 

• Lipid Transfer Proteins (LTPs): πιο σταθερές στη θερμότητα και την πέψη, γι’ αυτό μπορούν σε ορισμένους ασθενείς να προκαλέσουν και πιο σοβαρές αντιδράσεις. 

Κλινικά χαρακτηριστικά 

Τα συμπτώματα εμφανίζονται άμεσα μετά την κατανάλωση της τροφής, συνήθως μέσα σε λίγα λεπτά: 

• Κνησμός και μυρμήγκιασμα στα χείλη, στη γλώσσα, στον ουρανίσκο. 

• Ήπιο πρήξιμο στα χείλη ή γύρω από το στόμα. 

• Σπανιότερα, ήπια δυσκολία στην κατάποση. 

Συνήθως τα συμπτώματα είναι περιορισμένα στο στόμα και τον φάρυγγα και υποχωρούν γρήγορα. Ωστόσο, υπό ειδικές συνθήκες (όπως υψηλή ευαισθησία, μεγάλη ποσότητα τροφής ή παρουσία LTPs) ή όταν υπάρχει κάποιος συμπαράγοντας (ΜΣΑΦ, αλκοόλ, έμμηνος ρύση) μπορεί να εμφανιστούν συστηματικές αντιδράσεις, περιλαμβανομένης της αναφυλαξίας. 

Αιτιολογία και συχνότητα 

Το FPS εμφανίζεται συχνότερα σε ενήλικες με αλλεργία στη γύρη, ιδιαίτερα της σημύδας, των αγρωστωδών και της αμβροσίας. Στη Βόρεια Ευρώπη αφορά έως και 70% των ενηλίκων με αλλεργία στη σημύδα, ενώ στη Μεσόγειο η συμμετοχή των LTPs το καθιστά κλινικά πιο σημαντικό, καθώς αυξάνεται η πιθανότητα σοβαρότερων αντιδράσεων. 

Πώς διαφέρει από μια σοβαρή τροφική αλλεργία 

Στις περισσότερες περιπτώσεις, το FPS προκαλεί ήπια τοπικά συμπτώματα και δεν οδηγεί σε αναφυλαξία. Αντίθετα, οι “κλασικές” τροφικές αλλεργίες, όπως η αλλεργία στα φιστίκια ή στα οστρακοειδή, συχνά προκαλούν συστηματική αντίδραση που απαιτεί άμεση ιατρική παρέμβαση. Ωστόσο, όπως αναφέραμε, σε ορισμένες περιπτώσεις FPS μπορεί να εκδηλωθούν πιο εκτεταμένες και σοβαρές αντιδράσεις, ειδικά όταν εμπλέκονται θερμοσταθερές πρωτεΐνες όπως οι LTPs. 

Ο ρόλος του αλλεργιολόγου 

Η εκτίμηση από αλλεργιολόγο είναι απαραίτητη για να: 

• Επιβεβαιωθεί η διάγνωση μέσω τεστ και, αν χρειαστεί, τροφικών προκλήσεων. 

• Καθοριστεί το ακριβές αλλεργιογόνο και ο τύπος πρωτεΐνης που ευθύνεται. 

• Συζητηθεί εάν ο ασθενής χρειάζεται να φέρει αυτοενιέμενη αδρεναλίνη. 

Η σωστή διάγνωση βοηθά να αποφευχθούν άσκοπες διατροφικές απαγορεύσεις και περιττό άγχος, ενώ παράλληλα προστατεύει από τον κίνδυνο υποεκτίμησης μιας σοβαρής αλλεργίας.