Τι είναι οι ασθένειες και τα συμπτώματα που σχετίζονται με τα κτίρια; 

Οι περισσότεροι άνθρωποι περνούν πάνω από το 90% του χρόνου τους σε εσωτερικούς χώρους. Η ποιότητα του αέρα μέσα στο σπίτι, στη δουλειά ή στο σχολείο έχει τεράστια επίδραση στην υγεία. Ο όρος ασθένειες και συμπτώματα που σχετίζονται με τα κτίρια (building–related illnesses & symptoms) περιγράφει ενοχλήματα ή παθήσεις που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από το εσωτερικό περιβάλλον. 

Ασθένειες σχετιζόμενες με κτίρια 

Πρόκειται για σαφώς καθορισμένες παθήσεις με γνωστό αιτιολογικό παράγοντα, όπως: 

• Επαγγελματικό άσθμα (έκθεση σε χημικές ουσίες) 

• Πνευμονίτιδα από υπερευαισθησία (από μούχλα ή οργανική σκόνη) 

• Νόσος των λεγεωνάριων (από βακτήρια σε κλιματιστικά/ύδρευση) 

Συμπτώματα σχετιζόμενα με κτίρια 

Εδώ μιλάμε για ενοχλήματα που εμφανίζονται μέσα σε συγκεκριμένο κτίριο και βελτιώνονται όταν απομακρυνθεί κανείς. Στο παρελθόν χρησιμοποιούνταν ο όρος “σύνδρομο άρρωστου κτιρίου (sick building syndrome)”, σήμερα όμως προτιμάται η φράση “building–related symptoms”, γιατί επικεντρώνεται στον ασθενή. 

Πόσο συχνά εμφανίζονται; 

Μελέτες δείχνουν ότι έως και 60% των εργαζομένων σε γραφεία έχουν αναφέρει συμπτώματα που αποδίδουν στο περιβάλλον του χώρου. Σε σχολεία και δημόσια κτίρια έχουν καταγραφεί εξάρσεις αλλεργικής ρινίτιδας, άσθματος και λοιμώξεων του αναπνευστικού. Οι πιο σοβαρές συρροές συνήθως αφορούν λοιμώξεις, όπως η λεγιονέλλωση. 

Παράγοντες κινδύνου στους εσωτερικούς χώρους 

Υγρασία και μούχλα 

Η υγρασία ευνοεί την ανάπτυξη μούχλας σε τοίχους, υπόγεια και κλιματιστικά. Οι μύκητες απελευθερώνουν σπόρια που προκαλούν αλλεργική ρινίτιδα, κρίσεις άσθματος ή πνευμονίτιδα από υπερευαισθησία. Τα συμπτώματα συχνά χειροτερεύουν το φθινόπωρο και τον χειμώνα, όταν αερίζουμε λιγότερο. 

Σκόνη και ακάρεα 

Τα ακάρεα της οικιακής σκόνης είναι από τα ισχυρότερα αλλεργιογόνα. Ζουν σε στρώματα, μαξιλάρια και μοκέτες και προκαλούν χρόνια ρινίτιδα και άσθμα. 

Χημικές ουσίες (VOCs) 

Τα χρώματα, τα καθαριστικά, τα έπιπλα και οι κόλλες απελευθερώνουν πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs). Οι ουσίες αυτές προκαλούν πονοκέφαλο, ερεθισμό αναπνευστικού και, σε χρόνια έκθεση, αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου (π.χ. φορμαλδεΰδη). 

Καπνός και ηλεκτρονικά τσιγάρα 

Ο παθητικός καπνός παραμένει σημαντική αιτία νοσηρότητας. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα εκθέτουν σε σωματίδια και νικοτίνη και δεν είναι “αθώα”. 

Μικροβιακοί παράγοντες 

• Βακτήρια: π.χ. Legionella → νόσος των λεγεωνάριων. 

• Ιοί: ευκολότερη μετάδοση ιώσεων (γρίπη, SARS–CoV-2) σε κακώς αεριζόμενα κτίρια. 

• Φυματίωση: περιπτώσεις συρροών σε χώρους με ανεπαρκή αερισμό. 

Παράγοντες που σχετίζονται με το ίδιο το κτίριο 

Η ποιότητα του αερισμού είναι καθοριστική. Όταν δεν ανανεώνεται επαρκώς ο αέρας: 

• Αυξάνονται τα επίπεδα CO₂ → πονοκέφαλος, κόπωση. 

• Παγιδεύονται αλλεργιογόνα, καπνός και ρύποι. 

Η υγρασία πρέπει να διατηρείται 40–60%. Πολύ χαμηλή (<30%) προκαλεί ξηρότητα και ερεθισμό, πολύ υψηλή (>60%) ευνοεί μούχλα και ακάρεα. 

Παράγοντες που σχετίζονται με τον ασθενή 

Άτομα με αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα ή χρόνιες αναπνευστικές παθήσεις είναι πιο ευάλωτα. Τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι επηρεάζονται περισσότερο. Οι γυναίκες φαίνεται να αναφέρουν συχνότερα συμπτώματα, πιθανώς λόγω διαφορετικών περιβαλλοντικών και επαγγελματικών εκθέσεων. Το στρες στον χώρο εργασίας μπορεί να επιδεινώσει την αντίληψη των συμπτωμάτων. 

Διάγνωση και προσέγγιση 

Η αξιολόγηση ξεκινά με λεπτομερές ιστορικό: 

• Τα συμπτώματα εμφανίζονται μόνο όταν ο ασθενής βρίσκεται σε συγκεκριμένο χώρο; 

• Βελτιώνονται όταν απομακρυνθεί; 

• Έχουν άλλα άτομα στον ίδιο χώρο τα ίδια προβλήματα; 

• Υπήρξαν πρόσφατες αλλαγές (ανακαίνιση, υγρασία, νέα καθαριστικά); 

Η κλινική εξέταση επικεντρώνεται σε μάτια, μύτη, λαιμό, πνεύμονες και δέρμα. Μερικές φορές χρειάζεται περιβαλλοντικός έλεγχος (σύστημα αερισμού, φίλτρα, επίπεδα CO₂). 

Αντιμετώπιση και πρόληψη 

Θεραπεία των συμπτωμάτων 

Η αντιμετώπιση του άσθματος, της αλλεργικής ρινίτιδας ή άλλων παθήσεων γίνεται με τα συνήθη φάρμακα. 

Μείωση της έκθεσης 

Εδώ βρίσκεται η ουσία: 

• Καλός αερισμός, συντήρηση κλιματιστικών. 

• Έλεγχος υγρασίας και απομάκρυνση μούχλας. 

• Αποφυγή καπνίσματος σε εσωτερικούς χώρους. 

• Περιορισμός χημικών καθαριστικών, χρήση “πράσινων” προϊόντων. 

• Καθαρισμός χαλιών και βαριών υφασμάτων. 

Σε επαγγελματικούς χώρους, μπορεί να χρειαστεί συνεργασία με τον εργοδότη ή ακόμη και μετακίνηση του εργαζόμενου σε άλλο περιβάλλον όταν υπάρχει σαφής αιτιολογικός παράγοντας. 

Συμπέρασμα 

Οι ασθένειες και τα συμπτώματα που σχετίζονται με τα κτίρια είναι μια πολυπαραγοντική πρόκληση της σύγχρονης εποχής. Καθώς περνάμε σχεδόν όλη μας τη ζωή σε κλειστούς χώρους, η ποιότητα του αέρα αποκτά κρίσιμη σημασία για την υγεία μας. Με την πρόληψη, την τακτική συντήρηση των χώρων και την έγκαιρη ιατρική αξιολόγηση, μπορούμε να ζούμε και να εργαζόμαστε σε περιβάλλοντα που προάγουν την υγεία και την ευεξία μας.